معانی و مفهوم رنگ ها در فرش های ایرانی

مقاله معانی و مفهوم رنگ ها در فرش های ایرانی با تصاویر با کیفیت

خلاقانه طرح را بر دار گره می زند و نقش می آفریند دست هنرمند فرشباف ایرانی و طرحش آکنده از رنگ است و رنگ ها هرکدام استعاره ای از ماورا هستند، جائی که فقط ذهن و روح آزاد و بی قرار هنرمند بدان راه دارد. رنگ ها در هم می آمیزند، نقوش پدیدار می شود و هنر معنا می شود.

قالی بافی هنری است اصیل که در این هنر فلسفه ای عمیق وجود دارد و از این حیث تک تک جزییات طراحی و بافت یک فرش را می توان به طور گسترده و بنیادین مورد بررسی قرار داد. صرف نظر از طرح های فرش که هرکدام دنیایی از ناگفته های ذهن فرشبافان هستند، رنگ ها نیز در این بین رسالتی دارند و پیام آور مفهوم و اندیشه ای شگرف اند تا جائی که هیچ رنگی بی دلیل و بی اذن روح عاشق بافنده آن بردار گره نمی خورد.

فرش ایرانی تابلوئی است از موج های متراکم گره ها و مملو از رنگ، حتی قدیمی ترین فرش دنیا یعنی فرش پازیریک نیز بعد از 2500 سال در بین توده های یخ سیبری همچنان رنگ قرمز تیره خود را حفظ کرده و همچنان شکوه سابق را دارد. رنگ ها در فرش و قالی ایرانی برگرفته از عناصر طبیعی بوده اند و ایرانیان با درایت و نگرش در طبیعت و گیاهانی که خود تولید رنگ می کردند را برگزیده و با روش های مختلف عصاره رنگی این گیاهان را استخراج کرده و آن را با حشرات و مواد دریائی درهم می آمیختند و تولید رنگ می کردند؛ بدین ترتیب از عصاره مخلوطی از حشرات، حلزون ها ، گل ها و گیاهان و جلبک ها رنگ ها خلق می شدند.

بافندگان، کلاف های نخ را که آن ها نیز سرمنشا طبیعی داشته و از الیاف گیاهی یا مو و پشم حیوانات بودند در دیگ های بزرگ می ریختند و با جوشاندن این مواد و هم زدن مدام کلاف های نخ در این دیگ های جوشان نخ هایی با رنگ های متنوع و زیبا خلق می کردند و مایه بسی شگفتی است که با ابتکار عمل این افراد طیف های رنگی متنوعی ایجاد می شد، به عنوان مثال طیفی از رنگ قرمز مانند عنابی، روناسی، صورتی، اداری، لاکی و ... . برای نمونه رنگ روناسی با استفاده از ریشه گیاه روناس ایجاد می شد و جزو رنگ های خانواده قرمز طبقه بندی می شود. از رنگ روناس عموما برای رنگ آمیزی پشم استفاده می شده است.

با توجه به آنچه برای تهیه و استخراج رنگ ذکر شد، ایجاد رنگ مطلوب و ماندگار بسیار وقت گیر و هزینه بر بود. از این رو فرشی که تار و پودش رنگ و لعاب بیشتری داشت به قشر ثروتمند و غنی جامعه و برای تکمیل دکوراسیون این قشر اختصاص می یافت، در حالی که اغنیا فرش ها و پارچه هایشان مملو از رنگ بود، طبقه فرودست جامعه فرش ها و گلیم های تک رنگ و یا با طرح کم و خلوت زیر پای شان می انداختند. ویژگی ها احساسات و رنگ های ایده آل از دوره تاریخی به دوره دیگر تا حدودی متفاوت است گرچه عموما تم مشترکی دارند که به آن ها اشاره کوتاهی می کنیم:

سبز: رنگ سبز ارتباط با معنویت دارد و نشان دهنده امیدواری است. سبز استعاله از بهشت و بیانگر طراوت و شادابی است. رنگ سبز را اغلب در قسمتی از فرش به کار می گرفتند که کم تر پا می خورد و کم تر روی آن راه می رفتند و این امر شاید به خاطر تقدس این رنگ بوده است.

فرش سبز

قرمز: قرمز رنگ شادی، هیجان، شانس، اشتیاق، ثروت و رنگ نیروی پر جنب و جوش زندگی تعبیر می شده است.

فرش قرمز

آبی: این رنگ نماد تنهائی، صداقت، قدرت و زندگی پس از مرگ است.

فرش آبی

رنگ قهوه ای: قهوه ای رنگ زایش و باروری و نمایانگر خاک و زمین است.

فرش قهوه ای

زرد: زرد نشانه ای از تابش آفتاب است و در برخی از مواقع زرد را نشانه دولتمردان و حاکمان در نظر گرفته اند که شاید در تناسب با رنگ طلائی کاخ ها و تاج های سلطنتی است. اما قطعا زرد همواره نمادی از آفتاب بخشنده و گرم بوده است.

فرش زرد

سفید: رنگ خلوص و پاکی است. نمادی از صلح و دوستی است.

سیاه: رنگ نیرو و قدرت است که بر لبه ایستاده، می تواند مخرب باشد و ویرانگر و یا در جهت آبادانی و اصلاح به کار رود. رنگ سیاه معمولا برای لبه های بیرونی نقوش استفاده می شده است تا نقش ها جان بیشتری بگیرند و بر تارک قالی بدرخشند.

رنگ ها چه در طرح و نقوش فرش ها، چه در تابلوهای مینیاتوری و چه در نقوش اسلیمی معماری و کاشی کاری ایرانی، به ویژه دوران پس از اسلام همواره کنایه به مفهومی می زدند که ادراک آن نیاز به روحی لطیف، ذهنی دقیق و نگرشی عمیق داشته است. گاهی مفهوم رنگ ها در اعصار مختلف تاریخ تغییر کرده اما هرگز به معنای خلاف و مغایر با معنای پیش به کار گرفته نشده اند. به عنوان مثال گاهی رنگ سبز نماد زایش و باروری بوده و گاهی رنگ قهوه ای. اما به هر تقدیر مرکز این دورنگ به مفهوم مرگ و نابودی به کار گرفته شده اند. نکته دیگر این است که گرچه اغلب رنگ سبز نماد تقدس و اولوهیت بوده است، اما به جرات می توان ادعا کرد تمام رنگ ها دارای معنویت بوده و با عالم ماورا در ارتباط بوده اند.

بدیهی است که رنگ ها و نقوش بدون رنج و طبع هنرمند هرگز جان نمی گرفتند و این هنرمند بوده که به رنگ ها مفهومی استعاری بخشیده و امروز کشف رمز نقوش و رنگ ها برای ما و آیندگان سرشار از هیجان و شگفتی است.

در اینجا شایسته است تصویر چندین فرش ایرانی زیبا را با هم مشاهده کنیم:

برندهای دکوراسیون مقالات دکوراسیون این مقاله را پسندیدید؟
برای دوستانتان در پیام رسان های معروف به اشتراک بگذارید. ارسال شما به ما کمک می کند همواره بهترین مطالب جهان را با بالاترین کیفیت ارائه کنیم. ←